SALWINIA PŁYWAJĄCA

Zgodnie z decyzją Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska DZP-WG.6510.1.2015.eb.3 ad 07.07.2015 r. nasz Ogród Botaniczny ma pozwolenie na prowadzenie działań mających na celu restytucję gatunków roślin zagrożonych wyginięciem oraz prowadzenie   badań nad gatunkami rodzimymi dla województwa Lubuskiego. Na podstawie powyższego dokumentu otrzymaliśmy zgodę Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim WPN-I.6400.41.2023.JK od 29.12.2023 r.  na zbiór oraz przetrzymywanie i posiadanie okazów Salwinii pływającej (Salvinia natans). Roślina ta objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 1983 roku. Umieszczona jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w grupie gatunków narażonych na wymarcie (kategoria zagrożenia V). Gatunek ten jest rzadki w wielu obszarach Europy, m.in.: w Słowenii, Włoszech i na Ukrainie uznany jest za zagrożony. Zagrożenie dla niego stanowi zanieczyszczenie wód, wysychanie zbiorników, regulacja rzek związana z niszczeniem starorzeczy.

Salwinia pływająca jest paprocią wodną z rodziny Salviniaceae, jest rośliną jednoroczną i różnozarodnikową, dlatego w jednych sporokarpach powstają zarodniki żeńskie, w innych męskie. Zarodnikowanie następuje w miesiącach od sierpnia do października, po czym pędy zamierają. Włoski na powierzchniach liści odłamują się i roślina opada na dno zbiornika. Sporokarp stanowiący formę przetrwalnikową rośliny spędza zimę leżąc na osadach dennych. Po rozpadnięciu się jego ścian zarodniki wypływają na powierzchnię wody, gdzie powstają przedrośla. Po zapłodnieniu powstaje na przedroślu zarodek, z którego wyrasta nowa roślina. W ciągu sezonu wegetacyjnego rozmnaża się przez podział pędu.

Wbrew pozorom salwinia pływająca jest gatunkiem stosunkowo powszechnie występującym zarówno w Europie jak i w Azji – jej siedliska zlokalizujemy na Syberii i w Indiach (niemniej nie we wszystkich rejonach, w wielu jest gatunkiem rzadkim, o zmniejszającej się ilości naturalnych siedlisk). Jak to często bywa roślina została przetransportowana do Ameryki Północnej, gdzie obecnie uznawana jest za gatunek inwazyjny – w sprzyjających warunkach, w miejscach o łagodnych zimach rozmnaża się bardzo szybko i zajmuje całe połacie zbiorników wodnych.

W Polsce najczęściej spotykana jest na Dolnym i Górnym Śląsku, gdzie znajdziemy sporo naturalnych stanowiska, głównie w dolinach rzecznych, przede wszystkim Odry i Wisły.

W województwie Lubuskim można ją też spotkać prawdopodobnie w różnych regionach, gdzie znajduje odpowiednie warunki do wzrostu w licznych jeziorach i stawach. Stąd Ogród Botaniczny Uniwersytetu Zielonogórskiego podjął działania obejmujące:

• Monitorowanie i wzmocnienie stanu populacji siedlisk salwinii pływającej;
• Zbiór osobników salwinii pływającej z dwóch populacji;
• Odrębne utrzymywanie ich w warunkach ex situ przyczyni się do zabezpieczenia populacji lokalnych, a przyszłościowo również na rzecz badań zmienności populacji gatunku w regionie.

`         Pierwszą sprawą jest przedstawienie wyników monitoringu populacji rośliny Salwinii pływającej oraz omówienie przyszłych kroków w kontekście jej ochrony i uprawy.

Monitoring  przeprowadzony na stanowiskach w okolicy m. Bobrowniki, gmina Otyń i populacja w Lesie Odrzańskim w Zielonej Górze, to dwa miejsca  Salwinii pływającej w Lubuskim województwie, gdzie w zeszłym roku była największa populacja.

Niestety na dzień 04-07.06.2024 r. Salwinia pływająca nie została zidentyfikowana na stanowiskach:

• W okolicy m. Bobrowniki gmina Otyń;
• Las Odrzański "Pętla Odry I" w Zielonej Górze

Wyniki obserwacji terenowej na tych samych stanowiskach na dzień 16.07.2024 r. pozwolili zidentyfikować Salwinię pływającą w obu wyżej wymienionych lokalizacjach.

Wyniki obserwacji terenowej pokazały, że populacja Salwinii pływającej była większa w okolicy m. Bobrowniki gmina Otyń, czym w porównaniu z lasem Odrzańskim "Pętla Odry I" w Zielonej Górze, co może wskazywać na bardziej sprzyjające warunki środowiskowe w tym miejscu, takie jak odpowiednia temperatura, zasobność w składniki odżywcze, lub mniejsza konkurencja ze strony innych roślin wodnych.

Zgodnie z decyzją Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim WPN-I.6400.41.2023.JK powinniśmy do 31.07 zebrać 50 okazów gatunku Salwinii pływającej (Salvinia natans).

Na dzień 26.07.2024 r. w lesie Odrzańskim "Pętla Odry I" w Zielonej Górze populacja Salwinii pływającej nie powiększyła się i była dużo mniejsza niż w okolicy m. Bobrowniki. W związku z tym postanowiliśmy, że zbiór okazów z tego stanowiska nie będzie wykonany.

W dniu 29.07.2024 zebraliśmy 50 okazów Salwinii pływającej ze stanowiska w okolicy m. Bobrowniki gmina Otyń.

W celu przeprowadzania badań naukowych i utrzymania Salwinii pływającej w warunkach ex situ przetrzymujemy okazy gatunków na terenie Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Wyraźnie widoczne zmniejszenie populacji Salwinii pływającej w porównaniu z zeszłym rokiem może być wynikiem różnych czynników, takich jak zmiany klimatyczne, warunki pogodowe lub naturalne wahania populacji. Ze względu na małą populację w celu ochrony Salwinii pływającej w naszym regionie propozycje dalszych działań, takich jak regularne monitorowanie, współpraca z instytucjami ochrony przyrody, edukacja społeczna.